Wat zeg je me nou? (1)

Malawi is heel goed voor je lachspieren. Iedere dag hebben JW en ik hier dikke lol. De ene keer óm de mensen, dan weer mét de mensen. Er is één ding waar we sowieso iedere dag wel schik om hebben, dat is de taal hier.

Zoals sommigen van jullie al wel weten, spreken de meeste mensen hier Engels, het is een officiële taal naast het Chichewa. Chichewa is een Bantu taal en wordt vooral gesproken door de Chewa’s. Daarnaast zijn er nog tientallen andere talen in Malawi, iedere stam heeft zijn eigen taal. In Nkhata Bay wonen de Tonga’s, zij spreken Chitonga. In Mzuzu wonen de Tumbuka’s, zij spreken … je raad het al, Chitumbuka. Nou wordt van ons verwacht dat wij al deze talen leren, tegen een Tumbuka zeg je geen 'Mwayuka uli'. Dat is goedemorgen in het Chitonga, een Tumbuka zal je daar feilloos op corrigeren. Nou staat hun stam niet op hun voorhoofd getatoeëerd, dus we gaan nogal eens de mist in. Maar dat is niet zo’n ramp hoor, de meeste mensen vinden het allang leuk dat je hen probeert te groeten. Het is vrij normaal dat wanneer we iemand hebben gegroet en we weer doorlopen, nog een aantal minuten lang onze groet herhaald horen in het dorp. ‘Hoorde je dat? Ze groetten ons, ze zeiden Mwe uli. Eheeee!’

Dat ‘eheee!’, is een prachtige uitspraak die hier overal te pas en te onpas wordt gebruikt. Je spreekt het uit als twee lettergrepen, de eerste ‘e’ is iets lager en iets zachter dan de e’s die daarop volgen. Die moet je lang aanhouden en worden op een iets hogere toon uitgesproken, nou ja, soms ook uitgeschreeuwd als het om iets grappigs gaat.
Je kunt het ook kort houden als ‘ehè’. Dan betekent het meer zoiets van ‘ik hoor je’. Niet te verwarren met ‘ik begrijp je’, dat weet je namelijk nooit. Mensen kunnen ook gewoon hun wenkbrauwen optrekken als je iets zegt of vraagt. Wij hebben na 2,5 jaar nog geen flauw idee wat daar de boodschap achter is.

Dan is er ook nog de uitspraak ‘iiiesch’, daarmee geef je verwondering of afgrijzen aan. Dat start je hoog in en laat je langzaam in toon en volume dalen. Héérlijk klinkt het! Dan kun je je verwondering nóg meer aandikken door met je tong te klakken tegen je gehemelte. Dat doe je wel ná de ‘Iiiesch!’, dan is het wel duidelijk dat je het verhaal van de spreker erg bijzonder vindt.

Ik begin ook al te klikken met mijn tong en ‘eheeee!’ te roepen. Vooral als reactie op iets ondefinieerbaars en grappigs. Heel veel dingen die hier worden gezegd zijn ook echt ondefinieerbaar. Vaak snappen wij echt niks van een verhaal, dan komen die klanken mooi van pas.

Andersom begrijpen de mensen hier ook vaak niks van ons. Mensen zeggen te pas en te onpas, ‘Okay, thank you’, ook als er geen reden is om dank je wel te zeggen. Veelal wordt het gebruikt om aan te geven dat ze je gehoord hebben. Onze tuinman zegt meestal al ‘okay’ voordat we zijn uitgesproken. Jw heeft hem ooit eens tuk genomen door hem te vertellen dat hij die ochtend drie grote dinosaurussen in de tuin had gezien. ‘Okay sir’, zei Valson!

We weten ondertussen ook dat mensen ons niet begrijpen als ze het laatste woord van onze zinnen gaan herhalen. Dan lijkt het alsof ze met je meepraten, maar we hebben inmiddels door dat dat een afleidingsmanoeuvre is.

In Malawi is het onbeleefd om iemand teleur te stellen, dus zegt men liever ‘okay’ of ‘thank you’ dan ‘No sorry, I can’t help you.’ Dat is natuurlijk erg verwarrend voor ons.
Voorbeeldje: Ik loop een copyshop in omdat ik moet kopiëren. Ik vraag eerst aan het meisje achter de balie hoe het met haar gaat. Zij vraagt dat ook en mij en daarna zeggen we iets onbenulligs over het weer, het is altijd warm, dus wat valt er over te zeggen? Daarna gooi ik mijn vraag eruit: ‘I need two copies of this document, can you copy it for me?’ Haar antwoord: ‘Ah, thank you’. Ik blijf staan met de papieren in mijn hand. Zij gaat een andere klant helpen. Ze kijkt niet meer om naar mij. Als ik haar aandacht vraag, negeert ze mij. Ze gaat eerst de andere klant verder helpen. Als die klant geholpen is, afgerekend heeft en de deur uitloopt, probeer ik het nog eens. ‘Can you please make some copies?’ Ze staat wat te dreutelen en ontloopt me een beetje. Ik moet echt deze documenten kopiëren dus ik geef niet op. ‘Sorry madam, but I really need these copies. Can you please help me?’ Dan trekt ze haar wenkbrauwen op. Oeps, dat is geen goed teken op dit moment. Zo veel snap ik al. Ik begin te twijfelen of ik het wel voor elkaar kan krijgen in deze copyshop. Misschien is er iets mis met het kopieerapparaat. Ik vraag of het kopieerapparaat werkt. ‘Yes, madam, no ploblem.’ Een laatste maal probeer ik het. ‘Can you please copy this documents for me?’ Haar reactie is fantastisch; ‘Solly madam, no paper.’ Op een goeie dag lachen we hier heel hard om, op een andere dag pers ik er een glimlach uit en loop snel de deur uit.

Het zijn geen tikfouten in het vorige stuk. De ‘r’ en de ‘l’ worden te pas en te onpas omgedraaid. Zo kwamen ze ons laatst vragen of ze onze hark mochten lenen. ‘Herro, can I prease bollow your lake?’ Jw zei dat het meer niet van ons was, maar dat grapje werd niet begrepen.

Sarcasme is hier niet echt gangbaar, wat dan wel weer heel grappig voor ons is. Mensen lijken zelf echt niet te horen dat ze de ‘r’ en de ‘l’ omdraaien. Richard bij de Greenshop schreef zelfs zijn eigen naam dan weer met een ‘R’ dan weer met een ‘L’. Dan stond er in het cashbook dat Lichard had betaald voor de runch. We zijn ook eens boos geweest op Bobby dat hij 15.000 MK had uitgegeven aan ‘rocks’ dat bleek later een nieuw deurslot te zijn…..
Volgens mij heb ik de beste uitspraak al eens gedeeld in een waarbenjij.nu verslag, maar voor diegenen die hem hebben gemist hier de fantastische vraag die wij ooit in een minibusje kregen; ‘So madam, tell me, what do you think about the plesidential erection?’ !!!

Nog iets waar we duidelijk in verschillen is een ontkennende vraag. Als je een Malawiaan vraagt of iets niet gebeurd is en het is ook niet gebeurd dan antwoord hij bevestigend. Dat klopt natuurlijk, maar wij doen het andersom in Nederland.
Voorbeeld bij het uitblijven van nieuw hout voor het vuur: ‘What happened? Didn’t he bring the firewood ?’ Het antwoord is dan ‘Yes’. Ik ben altijd blij met een aanvulling als; ‘He didn’t bring it.’ Dat vind ik een stuk duidelijker. In het Nederlands zou je zeggen; ‘Nee, hij heeft het niet gebracht.’ Eigenlijk doen de Malawianen het logischer. Dat is nogal verwarrend, omdat hier verder voor ons niet zoveel logica heerst. We zijn er niet op bedacht.

Wanneer wij terug komen uit Mzuzu dan vragen we vaak aan Valson hoe de dag was. Ik vraag hem vaak of het geregend heeft. ‘Did we have some rain today, Valson?’ Hij antwoord dan als volgt: ‘Ah no Madam, no rain……’ Dan wil ik doorlopen en zie eigenlijk wel dat het pad nat is, maar zeg maar niks. Dan vervolgt Valson zijn zin en zegt; …. just showers.’

…. wordt vervolgd…..